Háló Vajdasági Fejlesztési Alap

Pravna regulativa

Donet je novi Pravilnik o određivanju poslova koji se smatraju starim i umetničkim zanatima, odnosno poslovima domaće radinosti, načinu sertifikovanja istih i vođenju posebne evidencije izdatih sertifikata koji je objavljen u "Službenom glasniku RS" br. 56/2012, a stupio je na snagu 13.06.2012. godine.

Ovim Pravilnikom bliže se određuju poslovi koji se smatraju umetničkim i starim zanatima, odnosno poslovi domaće radinosti, kao i način sertifikovanja istih i vođenje posebne evidencije izdatih sertifikata.

Stari zanati

Starim zanatima smatraju se poslovi izrade i dorade predmeta na način, pod uslovima i od materijala kojima se čuva i održava izraz tradicionalnog narodnog stvaralaštva.

Starim zanatima smatraju se: lončarski (grnčarski), crepuljarski; kazandžijski (kotlarski);  kolarski; bačvarski, pinterski i kačarski; tkački (tkanje na ručnom razboju ćilima, tepiha, krpara, platna, svile i dr.); terzijsko-abadžijski; izrada narodnih nošnji; jorgandžijski; oštrački (brusački); kovačko-potkivački; izrada zvona svih vrsta (zvonolivački) i praporaka; opančarski; kožarski (tabački); kožuharski (ćurčijski); krznarski; saračko-sedlarski (ručni duborez u koži, presovanje u koži i sl.); drvodeljski; klomparski i izrada nanula; ručna izrada unikatne obuće iz obućarskog zanata; sajdžijski (popravka, održavanje i ručna izrada delova za satove i časovnike); asurdžijski; papudžijski; mutavdžijski;  vunovlačarski (drndarski); užarski; kamenorezački (klesarski) i ručna obrada i izrada predmeta od prirodnog i veštačkog kamena; korparsko-pletarski i izrada predmeta od like, rogoza, komušine, rafije, slame, trske, site i sl.; voskarsko-liciderski; gajtandžijski; stakloduvački; bojadžijski; sapundžijski;  vlasuljarski; sitarski i rešetarski. Starim zanatima smatraju se i: pečenje kreča, ćumura i pravljenje katrana; izrada fenjera (ferala); izrada grebena za grebanje vune i kučine; izrada grebena i brda za tkanje; popravka, kalaisanje, emajliranje i cinkovanje posuda; izrada kaljeva za peći i vatrostalne opeke; izrada i restauracija narodnih muzičkih instrumenata na tradicionalan način (gusle, frule, dvojnice, gajde, okarine, violine i sl.); valjanje (stupanje) sukna i pustovanje vune; proizvodnja svile na tradicionalan način; izrada četki, metli i drugih sličnih proizvoda (od dlake, sirka, pruća, žilica i sl.); kopanje bunara;  izrada mlinskih kamenova i bruseva; prepariranje i punjenje ptica i životinja; prečišćavanje perja; ručno ispiranje zlata na tradicionalan način; ručno pletenje ribarskih mreža; odžačarski; prevoz fijakerom (fijakerista); ručna izrada čamaca od drveta, na tradicionalan način; kaldrmdžijski. Starim zanatima smatraju se i zanati kojima se priprema i proizvodi hrana, na tradicionalan način i to su: bombondžijski; sodadžijski; bozadžijski; mlevenje žitarica preko vodenica - potočara; priprema biljnih proizvoda na tradicionalan način; priprema hleba pod sačem i u crepulji; medičarski; crevarski; priprema pojedinih proizvoda od mesa na tradicionalan način; priprema pojedinih proizvoda od mleka na tradicionalan način. Starim zanatima smatraju se i građevinski zanati čiji su proizvodi u celini (ili većim delom) građevinski objekti. Ovim zanatima održavaju se i/ili obnavljaju spomenici tradicionalne kulture koji su pod posebnom zaštitom države. U tom smislu starim zanatima smatraju se: gradnja i/ili rekonstrukcija u tehnici suhozida; gradnja i/ili rekonstrukcija u tehnici naboja, nabijača; gradnja i/ili rekonstrukcija tehnikom bondruka; izrada šindre (za pokrivanje kuća, privrednih zgrada i crkava brvnara); proizvodnja ćerpiča i zidanje ćerpičem.

Umetnički zanati

Umetničkim zanatima smatraju se poslovi oblikovanja plemenitih materijala, kamena, metala, drveta, tekstila, stakla i drugih materijala, pri čijoj izradi dolazi do izražaja lični ukus i veština proizvođača po njegovoj zamisli ili nacrtu, odnosno po zamisli ili nacrtu drugog lica.

Umetničkim zanatima smatraju se: izrada tapiserija i drugih umetničkih tkanja; umetnička obrada drveta, kamena, stakla, gline, gipsa i sličnih materijala; umetnička obrada plemenitih metala (kujundžijsko-filigranski; zlatarsko-juvelirski i sl.); obrada dragog i poludragog kamena (lomljenje, sečenje, brušenje, poliranje i dr); ručna izrada umetničkih gravura i pečata; kaligrafsko ispisivanje slova (kaligrafija); satleri (farbanje i ukrašavanje fijakera i kočija ručnim pisanjem, crtanjem grbova i sl.); umetnička izrada predmeta od kovanog gvožđa, bakra i drugih metala; slikanje na tekstilu i tekstilnim vlaknima; umetnički vez; umetničko štopovanje;  izrada u drvetu umetničkih predmeta, intarzija i duboreza; izrada i restauracija stilskog nameštaj i drugih sličnih stilskih proizvoda od drveta; restauracija starih i raritetnih knjiga, slika i sl.; umetnički knjigovezački zanat (umetnička obrada poveza knjiga, albuma i sl.); izrada i restauracija umetničkih fotografija; konzervacija, restauracija i rekonstrukcija pokretnih i nepokretnih kulturnih dobara;  preparacija i konzerviranje papira, tekstila, kože, drveta, keramike, stakla, kamena, metala, zidnih i štafelajnih slika; slikanje na staklu, keramici, drvetu, kamenu, jajima, tikvama i sličnim predmetima i materijalima; izrada sobnih i drugih svetiljki i senila; ručna izrada ukrasnih i umetnički oblikovanih predmeta od papira i kartona; umetnička izrada, odnosno dorada sakralnih i drugih ukrasnih i upotrebnih predmeta i ikonopisa, pozlaćivanjem - ručnim oblikovanjem i nanošenjem zlatnih listića (pozlatarstvo); umetnička izrada nakita od metala (osim plemenitih), klirita, stakla, štrasa i sličnog materijala; umetnička izrada vitraža; modisterijski zanat (ručna izrada šešira i drugih vrsta kapa sa pratećim detaljima i ručna izrada rukavica); krojenje i šivenje scenskih kostima; ručna izrada lutki od različitih materijala za lutkarska pozorišta i sl. (lutkarski zanat); ručna izrada umetnički oblikovanih maketa (brod, krst i sl.) u staklenim flašama i sličnim ambalažama i drugih umetnički oblikovanih suvenira; oružarski zanat za izradu kopija nefunkcionalnog oružja prema postojećim muzejskim uzorcima vatrenog i hladnog oružja, kao i prateće opreme za to "oružje".

Domaća radinost

Domaćom radinošću smatraju se poslovi izrade i dorade predmeta kod kojih preovlađuje ručni rad i koji imaju estetsko obeležje izraženo narodnom umetnošću.

Domaćom radinošću smatraju se: pletenje; kukičanje - heklanje i necovanje (izrada čipke, stolnjaka, ukrasnih detalja, odevnih predmeta i sl.); vez raznih tekstilnih proizvoda; premotavanje i upredanje (cvirnovanje) konca i vune; izrada suvenira; izrada predmeta sa narodnim vezom; izrada proizvoda drvne domaće galanterije (vretena, preslice, oklagije, drvena korita, karlice, činije i sl.); ručna izrada predmeta od sitnih otpadaka od kože i tekstila (pačvork), klirita i sličnih materijala.

Način sertifikovanja proizvoda

Navedeni proizvodi, pored deklaracija i oznaka propisanih posebnim propisima za tu vrstu proizvoda mogu biti posebno označeni nazivom "proizvod starog zanata", "proizvod umetničkog zanata", "proizvod domaće radinosti" i stilizovanom oznakom otvorene šake, koje se vrši na osnovu prethodno pribavljenog sertifikata Ministarstva ekonomije i regionalnog razvoja.

Ukoliko su predmeti starih zanata istovremeno i predmeti opšte upotrebe namenjeni za javnu potrošnju, isti moraju biti snabdeveni i ispravom proizvođača da na osnovu laboratorijskih ispitivanja odgovaraju propisima o zdravstvenoj ispravnosti.

Ukoliko je hrana kao proizvod starih zanata namenjena za javnu potrošnju, ista mora biti snabdevena i ispravom proizvođača da na osnovu laboratorijskih ispitivanja odgovara propisima o bezbednosti hrane.

Postupak sertifikacije se pokreće zahtevom (koji nema posebno propisanu formu) registrovanog privrednog subjekta. Zahtev se podnosi Sektoru za upravne i nadzorne poslove u oblasti privrednih registara Ministarstva ekonomije i regionalnog razvoja, Beograd, Bulevar kralja Aleksandra broj 15.

Uz zahtev se prilažu potrebni dokazi (fotokopija rešenja o registraciji u Registru privrednih subjekata Agencije za privredne registre, podaci o zaposlenima ukoliko ih ima i dokaz o uplati administrativne takse). Uslov za započinjanje postupka sertifikacije jeste da je preduzetnik odnosno drugi subjekt aktivan, kao i da sertifikovanje traži za delatnost, koja je registrovana kao pretežna u sedištu subjekta, ili u prostoru van sedišta (izdvojeno mesto preduzetnika), odnosno u prostoru registrovanog ogranka pravnog lica.

Kada je u pitanju preduzetnik navedeni poslovi se obavljaju i proizvodi izrađuju od strane preduzetnika lično-neposredno. Ukoliko za preduzetnika rade i druga lica, ista lica moraju biti u radnom odnosu kod preduzetnika ili angažovana od strane preduzetnika po drugom osnovu u skladu sa zakonom. U tom smislu, potrebno je da se uz zahtev dostave i dokazi o tako angažovanim licima. Kada je u pitanju privredno društvo, odnosno zanatska zadruga, tada se prilažu dokazi o zaposlenima u tom privrednom društvu, odnosno zadrugarima u zadruzi, koji rade na poslovima neposredne izrade proizvoda za koje se traži sertifikacija.

Predstavnici Ministarstva, izlaskom na lice mesta, vrše neposredan uvid (terenska kontrola) u način izrade proizvoda privrednog subjekta, nakon čega se, ukoliko su ispunjeni svi propisani uslovi, kao i uslovi struke za konkretne delatnosti izdaje sertifikat u formi zvaničnog dokumenta državnog organa. Izdati sertifikati važe deset godina od dana izdavanja.

Izdati sertifikat se upisuje u posebnu Evidenciju izdatih sertifikata koju vodi Sektor za upravne i nadzorne poslove u oblasti privrednih registara Ministarstva ekonomije i regionalnog razvoja. Podaci iz Evidencije evidentiraju se u nadležnom registru Agencije za privredne registre i objavljuju na internet stranici Agencije.

Nosilac poljoprivrednog gazdinstva sa potvrdom o aktivnom statusu u Registru poljoprivrednih gazdinstava koju je izdalo Ministarstvo finansija-Uprava za trezor, ne može pokrenuti isti postupak niti biti nosilac sertifikata. Isto se odnosi i na različita udruženja, kao neprofitne organizacije koja imaju status pravnog lica, ali ne i status privrednog subjekta.